Choroby zakaźne, znane również jako choroby infekcyjne, to schorzenia wywoływane przez patogeny takie jak bakterie, wirusy, grzyby czy pasożyty. Te mikroorganizmy mogą przenosić się z osoby na osobę, od zwierząt na ludzi, a także przez środowisko, co sprawia, że ich rozprzestrzenianie się jest trudne do kontrolowania bez odpowiednich środków zapobiegawczych. Choroby te mogą mieć charakter ostry lub przewlekły, a ich wpływ na zdrowie publiczne może być znaczący, jak pokazują przykłady takie jak grypa, gruźlica czy HIV/AIDS.
Objawy chorób zakaźnych mogą być bardzo różnorodne, od łagodnych do zagrażających życiu. Typowe objawy obejmują gorączkę, zmęczenie, bóle mięśni i stawów, dreszcze, kaszel, ból gardła, ból głowy, wysypka skórna, biegunka, wymioty i inne. Na przykład, w przypadku grypy, pacjent może doświadczać nagłego wzrostu temperatury, dreszczy, bólu mięśni oraz suchości w gardle. Inne choroby, jak malaria, mogą powodować cykliczne gorączki, dreszcze i poty, a także objawy neurologiczne w zaawansowanych stadiach.
Diagnozowanie chorób zakaźnych wymaga często wielopoziomowego podejścia. Lekarz zaczyna od wywiadu z pacjentem, zbierając informacje o objawach, historii podróży, kontaktach z chorymi oraz wcześniejszych chorobach. Następnie może przeprowadzić badania fizykalne. Kluczowym elementem jest jednak diagnostyka laboratoryjna, która obejmuje:
Badania krwi - mogą wykryć obecność przeciwciał, antygenów lub samego patogenu.
Posiewy - służą do identyfikacji bakterii lub grzybów poprzez hodowlę na specjalnych podłożach.
Testy serologiczne - wykrywają odpowiedź immunologiczną organizmu na patogen.
Testy molekularne, jak PCR, które są bardzo czułe w wykrywaniu materiału genetycznego patogenu.
Badania obrazowe - w niektórych przypadkach, jak gruźlica płuc, mogą być pomocne.
W Polsce, podobnie jak na całym świecie, spotykamy się z wieloma chorobami zakaźnymi, które wymagają szczególnego podejścia diagnostycznego:
Grypa - diagnozowana głównie na podstawie objawów, ale potwierdzana testami na antygeny wirusa.
Gruźlica - wymaga badania plwociny, RTG klatki piersiowej oraz testów skórnych.
HIV - diagnoza opiera się na testach serologicznych wykrywających przeciwciała przeciwko HIV.
Choroby przenoszone drogą płciową - jak chlamydia czy kiła, są diagnozowane przez badania wymazów.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B i C - testy na obecność antygenów i przeciwciał oraz badania funkcji wątroby.
Skuteczna kontrola i zapobieganie chorobom zakaźnym opiera się na kilku filarach:
objawy i diagnozowanie chorob page 41 czym są choroby zakaźneSzczepienia - są najskuteczniejszą formą prewencji, chroniącą przed wieloma chorobami zakaźnymi.
Higiena i edukacja - promowanie mycia rąk, higieny osobistej i zasad bezpiecznego kontaktu z chorymi.
Izolacja i kwarantanna - w przypadku wybuchów epidemii, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby.
Monitorowanie i nadzór epidemiologiczny - pozwala na szybkie wykrywanie i reagowanie na nowe zagrożenia.
Leczenie i profilaktyka - dostęp do leków antywirusowych, antybakteryjnych i innych, które mogą zmniejszyć ryzyko zakażenia lub złagodzić jego przebieg.
W kontekście globalnej pandemii, jaką była i jest COVID-19, znaczenie tych działań stało się jeszcze bardziej oczywiste, podkreślając konieczność współpracy międzynarodowej w zakresie zdrowia publicznego.